محمد بن حسین بعقوبیبَعقوبی، محمد بن حسین، محدث و قاضیِ بَعقوبه در اوایل قرن پنجم است. ۱ - سال و محل تولد بعقوبیسال ۳۷۷ هجری در بعقوبه، قریه‌ای در ده فرسخی بغداد ، به دنیا آمد . ۲ - نظر مورخان درباره استادان بعقوبیوی در زادگاهش به تحصیل پرداخت. ولی از جزئیات تحصیلات او اطلاع دقیقی در دست نیست جز آن‌که به گفته خطیب بغدادی [۲]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۵، ص۲۷۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۳]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۲۵۵-۲۵۶، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳
وی از عبیدالله بن احمد، معروف به ابن صیدلانی (متوفی ۳۹۹)، حدیث شنیده است. خطیب بغدادی به نقل از خود بعقوبی، می گوید که وی از عیسی بن علی جَرّاح (متوفی ۳۹۱) نیز حدیث شنیده بوده است، و خود می‌افزاید که من عین این گفته او را در بعقوبه نوشتم و او شخص موثّق و راستگویی بود.سمعانی [۵]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۲۶۶، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳
و ابن جوزی [۶]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۵، ص۲۷۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
نیز همین نظر را داشته اند.
۳ - راوی بعقوبیخطیب بغدادی از جمله راویان بعقوبی بوده است. [۷]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۲۶۵، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳
۴ - منسب‌های بعقوبیبعقوبی دارای مراتب علمی بود و در بعقوبه مقام قضا، و در بغداد سرپرستی حسبه را بر عهده داشت. ۵ - قاتل بعقوبیاو در ربیع الاول ۴۳۰، به دست ابوالشوک بن عنّاز امیر کرد (والی حُلوان) کشته شد. ۶ - علت قتل و هجرت بعقوبی به حلوانمنابع درباره سبب قتل و تاریخ عزیمت او از بغداد به حلوان خاموش‌اند، ولی با توجه به عبارت خطیب بغدادی ، مسلماً وی در سال ۴۲۹ هجری در بعقوبه متصدی امر قضا بوده است. ۷ - منابع(۱) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۲) احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت. (۳) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج ۲، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن حسین یعقوبی»، شماره۱۴۶۳. |